Say xỉn có phải là trạng thái tinh thần bị kích động mạnh không?
Nhiều người thường đổ lỗi cho cơn say, do say nên không biết gì mới dẫn đến hành vi vi phạm pháp luật. Vậy phạm tội khi đã uống rượu, bia, sử dụng chất kích thích có được xem là tình tiết phạm tội trong trạng thái tinh thần bị kích động không? (1) Phạm tội khi đã uống rượu, bia, sử dụng chất kích thích Theo dõi các trang tin tức, không ít lần chúng ta sẽ bắt gặp những mẫu tin dạng như : say rượu, giết vợ con hay giết bạn nhậu trên bàn vì mâu thuẫn trong lúc nhậu. Sau đó đối tượng phạm tội thường khai là do say xỉn, đã sử dụng bia, rượu nên không kiểm soát được cơ thể, trạng thái tinh thần bị kích động nên dẫn đến hành vi hành hung hoặc giết người. Uống rượu, bia hoặc sử dụng chất kích sẽ gây rối loạn, ức chế sự hoạt động của thần kinh trung ương. Khi say hoặc khi đang phê do sử dụng chất kích thích, nhiều người sẽ có hành vi như nói nhiều hơn, không kiểm soát được lời nói, hành động trở nên quơ quào mất tự chủ, lú lẫn, bê tha, dễ nổi nóng và hành động theo bản năng. Phạm tội khi đã uống rượu, bia, sử dụng chất kích thích là hành vi phạm tội được diễn ra khi người phạm tội đang trong trạng thái say xỉn dẫn đến hạn chế nhận thức về hành vi của mình. Nhiều trường hợp còn dùng bia, rượu trước khi gây án để kiềm chế nỗi sợ, ra tay dứt khoát hơn. Theo Điều 13 Bộ Luật Hình sự 2015 quy định về trường hợp phạm tội do dùng rượu, bia hoặc chất kích thích mạnh khác như sau: "Người phạm tội trong tình trạng mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình do dùng rượu, bia hoặc chất kích thích mạnh khác, thì vẫn phải chịu trách nhiệm hình sự." Như vậy, mặc dù pháp luật công nhận người phạm tội do uống rượu bia, sử dụng chất kích thích là phạm tội trong tình trạng mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi nhưng dù là vậy, người phạm tội do uống rượu bia, sử dụng chất kích thích vẫn sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự như bình thường. (2) Phạm tội khi say xỉn có được xem là trạng thái tinh thần bị kích động không? Theo Điều 51 Bộ Luật Hình sự 2015 quy định các tình tiết được giảm nhẹ hình sự, có một tình tiết giảm nhẹ ở điểm e khoản 1 là phạm tội trong trường hợp bị kích động về tinh thần do hành vi trái pháp luật của nạn nhân gây ra. Trạng thái tinh thần bị kích động do hành vi trái pháp luật của nạn nhân gây ra không được quy định trong Bộ Luật Hình sự hiện hành, tuy nhiên có thể tham chiếu Nghị quyết 04-HĐTPTANDTC/NQ ngày 29/11/1986 hướng dẫn “tình trạng tinh thần bị kích động mạnh” tại Bộ luật Hình sự 1985 như sau: “Tình trạng tinh thần bị kích động là tình trạng người phạm tội không hoàn toàn tự chủ, tự kiềm chế được hành vi phạm tội của mình. Nói chung, sự kích động mạnh đó phải là tức thời do hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân gây nên sự phản ứng dẫn tới hành vi giết người. Nhưng cá biệt có trường hợp do hành vi trái pháp luật của nạn nhân có tính chất đè nén, áp bức tương đối nặng nề, lặp đi lặp lại, sự kích động đó đã âm ỷ, kéo dài, đến thời điểm nào đó hành vi trái pháp luật của nạn nhân lại tiếp diễn làm cho người bị kích động không tự kiềm chế được; nếu tách riêng sự kích động mới này thì không coi là kích động mạnh, nhưng nếu xét cả quá trình phát triển của sự việc, thì lại được coi là mạnh hoặc rất mạnh.” Như vậy, có thể hiểu “phạm tội trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh" là hành vi cố ý phạm tội trong trạng thái người phạm tội không hoàn toàn tự chủ, tự kiểm soát được bản thân do hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân đối với người phạm tội hoặc người thân thích của người đó. Trạng thái tinh thần bị kích động mạnh có thể là bộc phát tức thì ngay lúc nạn nhân có hành vi trái pháp luật hoặc đã được đè nén, âm ỷ kéo dài rồi gặp một sự kiện mới bộc phát như một hệ quả của “giọt nước tràn ly”. Tuy nhiên, đối với trường hợp người uống rượu, bia hoặc chất kích thích mạnh khác, lợi dụng lúc có hành vi trái pháp luật không nghiêm trọng của nạn nhân mà thực hiện hành vi hành hung, giết người, thì không coi là trường hợp phạm tội do bị kích động mạnh. Phải tùy theo hoàn cảnh, tính chất và mức độ sai trái của hành vi do nạn nhân thực hiện cũng như các tình tiết khác của vụ án. Như vậy, có thể khẳng định say xỉn không phải là trạng thái tinh thần bị kích động mạnh và cũng không được hưởng tình tiết giảm nhẹ theo quy định của Bộ Luật Hình sự 2015. Lý giải cho điều này, mặc dù pháp luật công nhận người phạm tội do uống rượu bia, sử dụng chất kích thích là phạm tội trong tình trạng mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi nhưng việc họ bị mất hoặc bị hạn chế khả năng nhận thức và khả năng điều khiển hành vi là do tự họ gây nên, họ tự nguyện tước bỏ hoặc họ tự đặt mình vào tình trạng không thể nhận thức điều khiển hành vi của mình, cho nên họ được coi là người có lỗi đối với tình trạng say của mình và họ vẫn được coi là người có đủ năng lực trách nhiệm hình sự khi họ thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội. Để xác định được người phạm tội có trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh hay không còn tùy thuộc vào nhiều yếu tố chủ quan, khách quan như tính cách, hoàn cảnh của người phạm tội, nguyên nhân dẫn đến sự việc, có vấn đề sâu xa gì trước đó không, chứ không phải dựa vào tình trạng say xỉn, mất khả năng nhận thức hành vi. Bộ luật Hình sự 2015 chỉ quy định miễn trách nhiệm hình sự cho người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội trong khi mắc bệnh tâm thần, mắc bệnh khác làm mất khả năng nhận thức hoặc điều khiển hành vi. Như vậy, phạm tội trong tình trạng say rượu, bia hoặc sử dụng các chất khích thích khác làm ảnh hưởng đến khả năng nhận thức và năng lực hành vi thì không được coi là tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự theo quy định pháp luật. Quy định này của pháp luật đã ngăn chặn việc lợi dụng vào quy định tình tiết giảm nhẹ này để phạm tội hoặc cố tình phạm tội do tự tin phạm tội trong trạng thái này sẽ được giảm nhẹ tội. Trong một số tội ở lĩnh vực giao thông đường bộ, đường sắt, người phạm tội do dùng rượu, bia hoặc chất kích thích còn là một tình tiết tăng nặng cho khung hình phạt.
Sử dụng bóng cười có vi phạm pháp luật hay không?
Bóng cười - thuật ngữ không còn xa lạ với giới trẻ Việt Nam, đặc biệt là tại các thành phố lớn, bóng cười xuất hiện nhan nhản tại các quán cơ sở kinh doanh dịch vụ karaoke, các điểm kinh doanh trà đá,… với giá thành từ 100-150 nghìn đồng/ 1 quả Vậy bóng “cười” là gì? Việc sử dụng bóng “cười” có vi phạm pháp luật? Bóng “cười” thực chất là một quả bóng bay thông thường được bơm một loại khí có công thức hoá học là N2O (Dinitơ monoxit hay nitrous oxide). Đây là loại khí được sử dụng trong y tế dùng để gây mê. Loại khí này khi hít vào có khả năng tác động trực tiếp vào trong tủy sống và những trung khu thần kinh đảm nhận nhiệm vụ cảm giác đau trong não, khiến cho người dùng cảm thấy khoan khoái, lâng lâng. Việc sử dụng thường xuyên N2O có thể gây ra các rối loạn như: cảm giác châm chích ở đầu chi và đi đứng loạng choạng; các rối loạn khí sắc; rối loạn trí nhớ; rối loạn giấc ngủ; các rối loạn nhịp tim và hạ huyết áp; thiếu máu, thiếu B12… Loại khí N2O sử dụng trong y tế là loại tinh khiết, được đảm bảo đáp ứng các tiêu chuẩn về an toàn cho con người trong khi sử dụng, có giá thành rất cao. Trong công nghiệp sản xuất, N2O được sử dụng để tẩy trắng bột giấy, vải, xử lý da giày,… Đối với các loại bình khí N2O được bán trôi nổi, giá thành rẻ thường chứa các khí tạp khác, chỉ sử dụng trong công nghiệp, sản xuất,… tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây hại đối với sức khỏe con người. N2O là hóa chất được quản lý chuyên ngành bởi Bộ Công Thương. Theo đó, N2O thuộc danh mục hóa chất hạn chế sản xuất, kinh doanh trong lĩnh vực công nghiệp (số thứ tự 120, Phụ lục II của Nghị định số 113/2017/NĐ-CP ngày 09/10/2017 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Hóa chất). Việc nhập khẩu, mua bán,… chất N2O để sử dụng trong công nghiệp, phát triển kinh tế, xã hội… vẫn được thực hiện nhưng phải đảm bảo đúng những quy định chặt chẽ của pháp luật. Sử dụng bóng “cười” (chứa chất N2O) tuy chưa có điều luật cụ thể nào quy định cấm, song việc mua bán, sử dụng bóng “cười” cho người là sai phạm vì trước tiên gây ảnh hưởng xấu tới sức khỏe người sử dụng và không được cấp phép để mua bán, sử dụng cho người. Các hành vi, vi phạm pháp luật về sản xuất, kinh doanh N2O được xử lý theo các quy định tại Nghị định 115/2016/NĐ-CP ngày 08/7/2016 của Chính phủ, Nghị định số 163/2013/NĐ-CP ngày 12/11/2013 của Chính phủ. Cụ thể, tại Điều 10 Nghị định số 163/2013/NĐ-CP ngày 12/11/2013 của Chính phủ quy định hành vi vi phạm quy định về Giấy phép hạn chế sản xuất, kinh doanh, hóa chất thuộc Danh mục hóa chất hạn chế sản xuất, kinh doanh quy định: “Phạt tiền từ 12.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với một trong các hành vi vi phạm sau đây: a) Sản xuất, kinh doanh hóa chất hạn chế sản xuất, kinh doanh mà không có Giấy phép hạn chế sản xuất, kinh doanh hóa chất theo quy định; b) Sản xuất, kinh doanh hóa chất hạn chế sản xuất, kinh doanh khi Giấy phép hạn chế sản xuất, kinh doanh hóa chất được cấp đã hết hiệu lực. Phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 25.000.000 đồng đối với hành vi tiếp tục hoạt động sản xuất, kinh doanh khi đã bị cơ quan quản lý có thẩm quyền đình chỉ hoạt động sản xuất, kinh doanh, tước quyền sử dụng hoặc thu hồi Giấy phép hạn chế sản xuất, kinh doanh hóa chất.”
Say xỉn có phải là trạng thái tinh thần bị kích động mạnh không?
Nhiều người thường đổ lỗi cho cơn say, do say nên không biết gì mới dẫn đến hành vi vi phạm pháp luật. Vậy phạm tội khi đã uống rượu, bia, sử dụng chất kích thích có được xem là tình tiết phạm tội trong trạng thái tinh thần bị kích động không? (1) Phạm tội khi đã uống rượu, bia, sử dụng chất kích thích Theo dõi các trang tin tức, không ít lần chúng ta sẽ bắt gặp những mẫu tin dạng như : say rượu, giết vợ con hay giết bạn nhậu trên bàn vì mâu thuẫn trong lúc nhậu. Sau đó đối tượng phạm tội thường khai là do say xỉn, đã sử dụng bia, rượu nên không kiểm soát được cơ thể, trạng thái tinh thần bị kích động nên dẫn đến hành vi hành hung hoặc giết người. Uống rượu, bia hoặc sử dụng chất kích sẽ gây rối loạn, ức chế sự hoạt động của thần kinh trung ương. Khi say hoặc khi đang phê do sử dụng chất kích thích, nhiều người sẽ có hành vi như nói nhiều hơn, không kiểm soát được lời nói, hành động trở nên quơ quào mất tự chủ, lú lẫn, bê tha, dễ nổi nóng và hành động theo bản năng. Phạm tội khi đã uống rượu, bia, sử dụng chất kích thích là hành vi phạm tội được diễn ra khi người phạm tội đang trong trạng thái say xỉn dẫn đến hạn chế nhận thức về hành vi của mình. Nhiều trường hợp còn dùng bia, rượu trước khi gây án để kiềm chế nỗi sợ, ra tay dứt khoát hơn. Theo Điều 13 Bộ Luật Hình sự 2015 quy định về trường hợp phạm tội do dùng rượu, bia hoặc chất kích thích mạnh khác như sau: "Người phạm tội trong tình trạng mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình do dùng rượu, bia hoặc chất kích thích mạnh khác, thì vẫn phải chịu trách nhiệm hình sự." Như vậy, mặc dù pháp luật công nhận người phạm tội do uống rượu bia, sử dụng chất kích thích là phạm tội trong tình trạng mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi nhưng dù là vậy, người phạm tội do uống rượu bia, sử dụng chất kích thích vẫn sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự như bình thường. (2) Phạm tội khi say xỉn có được xem là trạng thái tinh thần bị kích động không? Theo Điều 51 Bộ Luật Hình sự 2015 quy định các tình tiết được giảm nhẹ hình sự, có một tình tiết giảm nhẹ ở điểm e khoản 1 là phạm tội trong trường hợp bị kích động về tinh thần do hành vi trái pháp luật của nạn nhân gây ra. Trạng thái tinh thần bị kích động do hành vi trái pháp luật của nạn nhân gây ra không được quy định trong Bộ Luật Hình sự hiện hành, tuy nhiên có thể tham chiếu Nghị quyết 04-HĐTPTANDTC/NQ ngày 29/11/1986 hướng dẫn “tình trạng tinh thần bị kích động mạnh” tại Bộ luật Hình sự 1985 như sau: “Tình trạng tinh thần bị kích động là tình trạng người phạm tội không hoàn toàn tự chủ, tự kiềm chế được hành vi phạm tội của mình. Nói chung, sự kích động mạnh đó phải là tức thời do hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân gây nên sự phản ứng dẫn tới hành vi giết người. Nhưng cá biệt có trường hợp do hành vi trái pháp luật của nạn nhân có tính chất đè nén, áp bức tương đối nặng nề, lặp đi lặp lại, sự kích động đó đã âm ỷ, kéo dài, đến thời điểm nào đó hành vi trái pháp luật của nạn nhân lại tiếp diễn làm cho người bị kích động không tự kiềm chế được; nếu tách riêng sự kích động mới này thì không coi là kích động mạnh, nhưng nếu xét cả quá trình phát triển của sự việc, thì lại được coi là mạnh hoặc rất mạnh.” Như vậy, có thể hiểu “phạm tội trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh" là hành vi cố ý phạm tội trong trạng thái người phạm tội không hoàn toàn tự chủ, tự kiểm soát được bản thân do hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân đối với người phạm tội hoặc người thân thích của người đó. Trạng thái tinh thần bị kích động mạnh có thể là bộc phát tức thì ngay lúc nạn nhân có hành vi trái pháp luật hoặc đã được đè nén, âm ỷ kéo dài rồi gặp một sự kiện mới bộc phát như một hệ quả của “giọt nước tràn ly”. Tuy nhiên, đối với trường hợp người uống rượu, bia hoặc chất kích thích mạnh khác, lợi dụng lúc có hành vi trái pháp luật không nghiêm trọng của nạn nhân mà thực hiện hành vi hành hung, giết người, thì không coi là trường hợp phạm tội do bị kích động mạnh. Phải tùy theo hoàn cảnh, tính chất và mức độ sai trái của hành vi do nạn nhân thực hiện cũng như các tình tiết khác của vụ án. Như vậy, có thể khẳng định say xỉn không phải là trạng thái tinh thần bị kích động mạnh và cũng không được hưởng tình tiết giảm nhẹ theo quy định của Bộ Luật Hình sự 2015. Lý giải cho điều này, mặc dù pháp luật công nhận người phạm tội do uống rượu bia, sử dụng chất kích thích là phạm tội trong tình trạng mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi nhưng việc họ bị mất hoặc bị hạn chế khả năng nhận thức và khả năng điều khiển hành vi là do tự họ gây nên, họ tự nguyện tước bỏ hoặc họ tự đặt mình vào tình trạng không thể nhận thức điều khiển hành vi của mình, cho nên họ được coi là người có lỗi đối với tình trạng say của mình và họ vẫn được coi là người có đủ năng lực trách nhiệm hình sự khi họ thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội. Để xác định được người phạm tội có trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh hay không còn tùy thuộc vào nhiều yếu tố chủ quan, khách quan như tính cách, hoàn cảnh của người phạm tội, nguyên nhân dẫn đến sự việc, có vấn đề sâu xa gì trước đó không, chứ không phải dựa vào tình trạng say xỉn, mất khả năng nhận thức hành vi. Bộ luật Hình sự 2015 chỉ quy định miễn trách nhiệm hình sự cho người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội trong khi mắc bệnh tâm thần, mắc bệnh khác làm mất khả năng nhận thức hoặc điều khiển hành vi. Như vậy, phạm tội trong tình trạng say rượu, bia hoặc sử dụng các chất khích thích khác làm ảnh hưởng đến khả năng nhận thức và năng lực hành vi thì không được coi là tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự theo quy định pháp luật. Quy định này của pháp luật đã ngăn chặn việc lợi dụng vào quy định tình tiết giảm nhẹ này để phạm tội hoặc cố tình phạm tội do tự tin phạm tội trong trạng thái này sẽ được giảm nhẹ tội. Trong một số tội ở lĩnh vực giao thông đường bộ, đường sắt, người phạm tội do dùng rượu, bia hoặc chất kích thích còn là một tình tiết tăng nặng cho khung hình phạt.
Sử dụng bóng cười có vi phạm pháp luật hay không?
Bóng cười - thuật ngữ không còn xa lạ với giới trẻ Việt Nam, đặc biệt là tại các thành phố lớn, bóng cười xuất hiện nhan nhản tại các quán cơ sở kinh doanh dịch vụ karaoke, các điểm kinh doanh trà đá,… với giá thành từ 100-150 nghìn đồng/ 1 quả Vậy bóng “cười” là gì? Việc sử dụng bóng “cười” có vi phạm pháp luật? Bóng “cười” thực chất là một quả bóng bay thông thường được bơm một loại khí có công thức hoá học là N2O (Dinitơ monoxit hay nitrous oxide). Đây là loại khí được sử dụng trong y tế dùng để gây mê. Loại khí này khi hít vào có khả năng tác động trực tiếp vào trong tủy sống và những trung khu thần kinh đảm nhận nhiệm vụ cảm giác đau trong não, khiến cho người dùng cảm thấy khoan khoái, lâng lâng. Việc sử dụng thường xuyên N2O có thể gây ra các rối loạn như: cảm giác châm chích ở đầu chi và đi đứng loạng choạng; các rối loạn khí sắc; rối loạn trí nhớ; rối loạn giấc ngủ; các rối loạn nhịp tim và hạ huyết áp; thiếu máu, thiếu B12… Loại khí N2O sử dụng trong y tế là loại tinh khiết, được đảm bảo đáp ứng các tiêu chuẩn về an toàn cho con người trong khi sử dụng, có giá thành rất cao. Trong công nghiệp sản xuất, N2O được sử dụng để tẩy trắng bột giấy, vải, xử lý da giày,… Đối với các loại bình khí N2O được bán trôi nổi, giá thành rẻ thường chứa các khí tạp khác, chỉ sử dụng trong công nghiệp, sản xuất,… tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây hại đối với sức khỏe con người. N2O là hóa chất được quản lý chuyên ngành bởi Bộ Công Thương. Theo đó, N2O thuộc danh mục hóa chất hạn chế sản xuất, kinh doanh trong lĩnh vực công nghiệp (số thứ tự 120, Phụ lục II của Nghị định số 113/2017/NĐ-CP ngày 09/10/2017 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Hóa chất). Việc nhập khẩu, mua bán,… chất N2O để sử dụng trong công nghiệp, phát triển kinh tế, xã hội… vẫn được thực hiện nhưng phải đảm bảo đúng những quy định chặt chẽ của pháp luật. Sử dụng bóng “cười” (chứa chất N2O) tuy chưa có điều luật cụ thể nào quy định cấm, song việc mua bán, sử dụng bóng “cười” cho người là sai phạm vì trước tiên gây ảnh hưởng xấu tới sức khỏe người sử dụng và không được cấp phép để mua bán, sử dụng cho người. Các hành vi, vi phạm pháp luật về sản xuất, kinh doanh N2O được xử lý theo các quy định tại Nghị định 115/2016/NĐ-CP ngày 08/7/2016 của Chính phủ, Nghị định số 163/2013/NĐ-CP ngày 12/11/2013 của Chính phủ. Cụ thể, tại Điều 10 Nghị định số 163/2013/NĐ-CP ngày 12/11/2013 của Chính phủ quy định hành vi vi phạm quy định về Giấy phép hạn chế sản xuất, kinh doanh, hóa chất thuộc Danh mục hóa chất hạn chế sản xuất, kinh doanh quy định: “Phạt tiền từ 12.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với một trong các hành vi vi phạm sau đây: a) Sản xuất, kinh doanh hóa chất hạn chế sản xuất, kinh doanh mà không có Giấy phép hạn chế sản xuất, kinh doanh hóa chất theo quy định; b) Sản xuất, kinh doanh hóa chất hạn chế sản xuất, kinh doanh khi Giấy phép hạn chế sản xuất, kinh doanh hóa chất được cấp đã hết hiệu lực. Phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 25.000.000 đồng đối với hành vi tiếp tục hoạt động sản xuất, kinh doanh khi đã bị cơ quan quản lý có thẩm quyền đình chỉ hoạt động sản xuất, kinh doanh, tước quyền sử dụng hoặc thu hồi Giấy phép hạn chế sản xuất, kinh doanh hóa chất.”
