Công đoàn là tổ chức chính trị - xã hội của công nhân và của người lao động, được thành lập trên cơ sở tự nguyện, cùng với cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội chăm lo và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động, được điều chỉnh bởi pháp luật lao động và Luật Công Đoàn. Như vậy, việc thành lập Công đoàn là không bắt buộc.

Tuy nhiên, nếu có ít nhất 05 người lao động có đơn tự nguyện gia nhập Công đoàn thì Công ty bắt buộc phải hỗ trợ, tạo điều kiện cho người lao động thành lập Công đoàn. Nếu không thành lập sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính với mức phạt tiền là 20.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng.

Trên thực tế, tổ chức Công đoàn cấp trên thường vận động Doanh nghiệp có trên 10 lao động thành lập Công đoàn để thuận tiện trong việc thực hiện một số thủ tục liên quan đến lao động (Đăng ký Nội quy lao động, Thang bảng lương...)

Chức năng của Công đoàn và lợi ích/hạn chế khi thành lập công đoàn

Chức năng của Công đoàn.

-Hỗ trợ Công ty xây dựng nội quy lao động, bảng lương, thỏa ước lao động tập thể.

- Đại diện cho tập thể người lao động thương lượng, ký kết và giám sát việc thực hiện thoả ước lao động tập thể.

- Khi Công ty phải thay đổi cơ cấu hoặc cải tiến công nghệ, Công đoàn sẽ tham gia xây dựng phương án sử dụng lao động để đảm bảo đúng quy định pháp luật.

- Tổ chức đối thoại nhằm dung hòa lợi ích của người lao động với người sử dụng lao động trong trường hợp xảy ra tranh chấp như người lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động, tổ chức đình công.

- Hỗ trợ giám sát việc tuân thủ của người lao động đối với nội quy lao động và các quy định khác của Công ty, từ đó hạn chế vi phạm kỷ luật, bỏ việc, không tôn trọng cam kết, thoả ước lao động.

- Tham gia với cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền giải quyết tranh chấp lao động.

- Phối hợp với cơ quan nhà nước nghiên cứu, ứng dụng khoa học, công nghệ, kỹ thuật bảo hộ lao động, xây dựng tiêu chuẩn, quy chuẩn an toàn, vệ sinh lao động.

- Tham gia với cơ quan nhà nước quản lý bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế; giải quyết khiếu nại, tố cáo của người lao động, tập thể người lao động theo quy định của pháp luật.

- Tham gia xây dựng quan hệ lao động hài hoà, ổn định và tiến bộ trong cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp.

Lợi ích khi thành lập Công đoàn

Các công việc liên quan đến lao động (Xây dựng Nội quy lao động, xử lý kỷ luật lao động, giải quyết tranh chấp lao động, đối thoại định kỳ...) được Công đoàn hỗ trợ thực hiện ngay tại Công ty, giúp việc giải quyết được nhanh chóng và thuận lợi.

Kinh phí và đoàn phí Công đoàn được giữ lại một phần đề hoạt động. Tỷ lệ cụ thể như sau:

+ 65% tiền kinh phí Công đoàn do Doanh nghiệp giữ.

+ 60% tiền đoàn phí Công đoàn do Công đoàn cơ sở giữ.

Tỷ lệ này có thể thay đổi hằng năm theo quyết định của Công đoàn cấp trên của từng địa phương.

Hạn chế khi thành lập Công đoàn

Phải cử nhân sự phụ trách các công việc của Công đoàn.

Mất thời gian trong quá trình thành lập Công đoàn.