Trên thực tế, hai từ tội phạm và phạm tội vẫn đang bị sử dụng một cách nhầm lẫn. Vậy khi nào gọi là tội phạm, khi nào gọi phạm tội?

“Điều 8. Khái niệm tội phạm (Bộ luật Hình sự 2015)

1. Tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội được quy định trong Bộ luật hình sự, do người có năng lực trách nhiệm hình sự hoặc pháp nhân thương mại thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý, xâm phạm độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ Tổ quốc, xâm phạm chế độ chính trị, chế độ kinh tế, nền văn hóa, quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, xâm phạm quyền con người, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, xâm phạm những lĩnh vực khác của trật tự pháp luật xã hội chủ nghĩa mà theo quy định của Bộ luật này phải bị xử lý hình sự.

2. Những hành vi tuy có dấu hiệu của tội phạm nhưng tính chất nguy hiểm cho xã hội không đáng kể thì không phải là tội phạm và được xử lý bằng các biện pháp khác.”

Theo khái niệm của Bộ luật Hình sự thì một người được xem là tội phạm khi:

(i) Người này thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội được quy định trong Bộ luật hình sự;

(ii) Có năng lực trách nhiệm hình sự;

(iii) Người thực hiện phải có lỗi (cố ý hoặc vô ý);

(iv) Xâm phạm đến khách thể mà Bộ luật Hình sự bảo vệ.

Nói cách khác một người bị xem là tội phạm khi có đầy đủ các yếu tố cấu thành riêng của loại tội phạm đó (khách thể, mặt khách quan, chủ thể, mặt chủ quan). Và chỉ có Nhà nước (Tòa án) mới có quyền kết luận người đó là tội phạm hay không.

Còn phạm tội thực chất là hành động thực hiện tội phạm nói trên. Hành vi phạm tội không phân biệt giữa người không có năng lực trách nhiệm hình sự và người có năng lực trách nhiệm hình sự. Nhưng việc phạm tội của người không có năng lực trách nhiệm hình sự sẽ không bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Như vậy, một người có dấu hiệu phạm tội nhưng chưa chắc sẽ trở thành tội phạm.