Công đoàn là tổ chức chính trị - xã hội rộng lớn của giai cấp công nhân và của người lao động, được thành lập trên cơ sở tự nguyện, là thành viên trong hệ thống chính trị của xã hội Việt Nam, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam; đại diện cho cán bộ, công chức, viên chức, công nhân và những người lao động khác (sau đây gọi chung là người lao động), cùng với cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội chăm lo và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động; tham gia quản lý nhà nước, quản lý kinh tế - xã hội, tham gia thanh tra, kiểm tra, giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước, tổ chức, đơn vị, doanh nghiệp; tuyên truyền, vận động người lao động học tập nâng cao trình độ, kỹ năng nghề nghiệp, chấp hành pháp luật, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Công đoàn đóng vai trò rất to lớn trong việc đảm bảo quyền lợi cho người lao động trong các doanh nghiệp. Vậy việc thành lập công đoàn được quy định như thế nào?

Căn cứ Điều 6 Luật công đoàn 2012 như sau:

“Điều 6. Nguyên tắc tổ chức và hoạt động công đoàn

1. Công đoàn được thành lập trên cơ sở tự nguyện, tổ chức và hoạt động theo nguyên tắc tập trung dân chủ.

2. Công đoàn được tổ chức và hoạt động theo Điều lệ Công đoàn Việt Nam, phù hợp với đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước.”

Như vậy, Công đoàn được thành lập hoàn toàn trên cơ sở tự nguyện chứ không mang tính chất bắt buộc. Khi người lao động có mong muốn thành lập công đoàn thì có thể đề nghị người sử dụng lao động cho phép thành lập và tạo điều kiện tốt nhất cho việc thành lập Công đoàn. Đối với việc thành lập công đoàn thì Doanh nghiệp không có nghĩa vụ phải thành lập Công đoàn cho người lao động  chỉ mang tính chất hỗ trợ người lao động thành lập công đoàn.