Theo Điều 1 Luật trách nhiệm bồi thường của Nhà nước 2009 thì: “Luật này quy định trách nhiệm bồi thường của Nhà nước đối với cá nhân, tổ chức bị thiệt hại do người thi hành công vụ gây ra trong hoạt động quản lý hành chính, tố tụng, thi hành án; thủ tục giải quyết bồi thường thiệt hại; quyền, nghĩa vụ của cá nhân, tổ chức bị thiệt hại; kinh phí bồi thường và trách nhiệm hoàn trả của người thi hành công vụ đã gây ra thiệt hại”.

Ngoài ra, theo khoản 2 Điều 13 Luật này cũng quy định về trường hợp phải chịu trách nhiệm bồi thường torng hoạt động quản lý hành chính: “Nhà nước có trách nhiệm bồi thường thiệt hại do hành vi trái pháp luật của người thi hành công vụ gây ra trong các trường hợp sau đây: […] 2. Áp dụng biện pháp ngăn chặn vi phạm hành chính và bảo đảm việc xử lý vi phạm hành chính”.

Tuy nhiên, không phải lúc nào cũng áp dụng Luật trách nhiệm bồi thường thiệt hại của Nhà nước 2009 như trên. Chính vì vậy, BLDS 2005 đã quy định trách nhiệm bồi thường thiệt hại do cán bộ, công chức gây ra tại Điều 619 BLDS 2005.

Tuy nhiên, nếu người gây ra thiệt hại cũng không phải là cán bộ, công chức được quy định tại luật Cán bộ, công chức 2008 thì người bị thiệt hại sẽ phải đòi quyền lợi ở đâu ?

Đã có một trường hợp người gây ra thiệt hại là đội viên đội dân phòng của một ấp, có xác nhận chính xác của Ủy ban Nhân dân xã. Ở tình huống này, người gây ra thiệt hại không hề là người của Ủy bản Nhân dân xã bởi vì muốn trở thành người của Ủy ban nhân dân xã thì người đó phải thuộc biên chế của Ủy ban, cho nên cũng không thể áp dụng Điều 618 BLDS 2005 về việc bồi thường thiệt hại do người của pháp nhân gây ra. Câu hỏi đặt ra là nên ràng buộc trách nhiệm của Ủy ban Nhân dân xã như thế nào ?

Tòa án đã xử lý vụ án theo hướng buộc Ủy ban Nhân dân xã bồi thường cho người bị thiệt hại theo Điều 618 BLDS 2005, theo đó “ Pháp nhân phải bồi thường thiệt hại do người của mình gây ra trong khi thực hiện nhiệm vụ được pháp nhân giao; […]”.

Tuy nhiên, theo ý kiến riêng của người viết, sẽ là hợp lý và thuyết phục hơn nếu áp dụng Điều 622 BLDS 2005, “Cá nhân, pháp nhân và các chủ thể khác phải bồi thường thiệt hại do người làm công, người học nghề gây ra trong khi thực hiện công việc được giao […]”. Như vậy sẽ phù hợp hơn vì suy cho cùng, người làm việc trong tổ bảo vệ dân phố hay đội dân phòng cũng chỉ là người làm công cho Ủy ban Nhân dân chứ không thể xem là người làm việc trong biên chế của Ủy ban Nhân dân được.

(Xem thêm phán quyết của Tòa án ở Bản án số 10/2015/DSST ngày 02/4/2015 của Tòa án nhân dân huyện Trà Ôn, Vĩnh Long)