Tại khoản 1 mục IV phần A danh mục kèm theo pháp lệnh Phí và Lệ phí 2001 có ghi nhận “Phí sử dụng đường bộ”. Thoạt nhìn, thông tư197/2012/TT-BTC hướng dẫn về chế độ thu, nộp, quản lý và sử dụng phí đường bộ theo đầu phương tiện tưởng như hợp lý. Tuy nhiên, bản chất “phí đường bộ theo đầu phương tiện” tại thông tư này không phải là phí.

Bởi bản chất của Phí là mang tính ngang giá – “Phí là khoản tiền mà tổ chức, cá nhân phải trả khi được một tổ chức, cá nhân khác cung cấp dịch vụ”. Nghĩa là, khi được cung cấp một dịch vụ thì “chủ thể” phải trả một khoản tiền tương ứng. Nhưng loại Phí tại thông tư 197 thì không phải như vậy, mà lại thu phí một cách cào bằng theo đầu phương tiện. Dù là người đó sử dụng ít, nhiều hay không sử dụng phương tiện cũng phải đóng Phí như nhau.

Ví dụ: Trung bình mỗi ngày ông A lái mô tô đi tham quan trên đường là 200km, như vậy mỗi năm đi 73.000km. Còn chị B là một người phụ nữ nghèo ở nông thôn có mua một chiếc mô tô, thỉnh thoảng lấy ra đi khi có công chuyện gấp, mỗi năm đi chừng 1.000 km. Rõ ràng, Ông A sử dụng đường gấp 73 lần chị B, nhưng “phí” của 2 người đóng như nhau. Như vậy, Phí đã không đúng bản chất của nó.

Ngoài ra, còn có nhiều trường hợp những người ở quê đi đường đất do dân tự tạo và tu bổ, Nhà nước không hề bỏ một nguồn kinh phí nào xây dựng lên con đường đó. Nhưng họ phải đóng Phí để tu bổ đường. Liệu có phù hợp không?

Dễ dàng nhận thấy khoản Phí tại thông tư 197 không còn đúng nghĩa Phí, mà đã đánh đồng trên đầu tài sản của chủ sở hữu, dù chủ sở hữu phương tiện có sử dụng “dịch vụ đường bộ” nhiều hay ít vẫn phải trả khoản tiền như nhau.

Có thể khẳng định: Bộ Tài chính đã quy định một loại Phí nhưng không phải là Phí.