Hiện trạng, nhiều người lao động bị cho nghỉ việc dịp cuối năm gây tác động lớn đối với đời sống của người lao động nói riêng và ảnh hưởng đối với xã hội nói chung. Pháp luật quy định những trường hợp nào doanh nghiệp được áp dụng hình thức sa thải đối với người lao động? Sa thải người lao động trái luật thì bị xử lý như thế nào?

Doanh nghiệp được sa thải nhân viên trong những trường hợp nào?

Sa thải là hình thức kỷ luật lao động dẫn đến quan hệ lao động của người lao động bị chấm dứt, người sử dụng lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động. 

Theo Điều 125 Bộ luật Lao động 2019, doanh nghiệp chỉ được quyền sa thải người lao động vi phạm một trong các lỗi sau đây:

- Có hành vi trộm cắp tại nơi làm việc.

- Có hành vi tham ô tại nơi làm việc.

- Có hành vi đánh bạc tại nơi làm việc.

- Có hành vi cố ý gây thương tích tại nơi làm việc

- Có hành vi sử dụng ma túy tại nơi làm việc.

- Có hành vi tiết lộ bí mật kinh doanh, bí mật công nghệ của doanh nghiệp.

- Có hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ của doanh nghiệp.

- Có hành vi gây thiệt hại nghiêm trọng hoặc đe dọa gây thiệt hại đặc biệt nghiêm trọng về tài sản, lợi ích của của doanh nghiệp.

- Có hành vi quấy rối tình dục tại nơi làm việc được quy định tại nội quy lao động.

- Đã bị xử lý kỷ luật kéo dài thời hạn nâng lương/cách chức nhưng lại tái phạm trong thời gian chưa xóa kỷ luật.

- Tự ý bỏ việc 05 ngày cộng dồn trong 30 ngày hoặc 20 ngày cộng dồn trong 365 ngày tính từ ngày đầu tiên tự ý bỏ việc mà không có lý do chính đáng.

Trường hợp được coi là có lý do chính đáng bao gồm thiên tai, hỏa hoạn, bản thân, thân nhân bị ốm có xác nhận của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh có thẩm quyền và trường hợp khác được quy định trong nội quy lao động.

Trong đó, lý do chính đáng bao gồm thiên tai, hỏa hoạn; bản thân, thân nhân người lao động bị ốm có xác nhận của cơ sở khám, chữa bệnh và trường hợp khác được ghi nhận trong nội quy lao động.

Sa thải nhân viên như thế nào là đúng luật?

Căn cứ vào Điều 122 Bộ luật Lao động 2019 quy định như sau:

Nguyên tắc, trình tự, thủ tục xử lý kỷ luật lao động

(1) Việc xử lý kỷ luật lao động được quy định như sau:

 - Người sử dụng lao động phải chứng minh được lỗi của người lao động;

- Phải có sự tham gia của tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở mà người lao động đang bị xử lý kỷ luật là thành viên;

- Người lao động phải có mặt và có quyền tự bào chữa, nhờ luật sư hoặc tổ chức đại diện người lao động bào chữa; trường hợp là người chưa đủ 15 tuổi thì phải có sự tham gia của người đại diện theo pháp luật;

- Việc xử lý kỷ luật lao động phải được ghi thành biên bản.

(2) Không được áp dụng nhiều hình thức xử lý kỷ luật lao động đối với một hành vi vi phạm kỷ luật lao động.

(3) Khi một người lao động đồng thời có nhiều hành vi vi phạm kỷ luật lao động thì chỉ áp dụng hình thức kỷ luật cao nhất tương ứng với hành vi vi phạm nặng nhất.

(4) Không được xử lý kỷ luật lao động đối với người lao động đang trong thời gian sau đây:

- Nghỉ ốm đau, điều dưỡng; nghỉ việc được sự đồng ý của người sử dụng lao động;

- Đang bị tạm giữ, tạm giam;

- Đang chờ kết quả của cơ quan có thẩm quyền điều tra xác minh và kết luận đối với hành vi vi phạm được quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều 125 của Bộ luật này;

- Người lao động nữ mang thai; người lao động nghỉ thai sản, nuôi con dưới 12 tháng tuổi.

- Không xử lý kỷ luật lao động đối với người lao động vi phạm kỷ luật lao động trong khi mắc bệnh tâm thần hoặc một bệnh khác làm mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình.

- Chính phủ quy định trình tự, thủ tục xử lý kỷ luật lao động.

Theo đó, người sử dụng lao động chỉ được sa thải nhân viên khi chứng minh được lỗi của nhân viên. Việc sa thải nhân viên phải được ghi thành văn bản.

Sa thải trái luật, doanh nghiệp bị xử lý thế nào?

Trường hợp xử lý kỷ luật sa thải người lao động không đúng quy định, doanh nghiệp sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính theo Nghị định 12/2022/NĐ-CP với mức phạt như sau:

- Căn cứ theo điểm đ khoản 2 Điều 19 Nghị định 12/2022/NĐ-CP quy định xử lý kỷ luật sa thải không đúng trình tự, thủ tục, thời hiệu theo quy định của pháp luật bị phạt tiền từ 05-10 triệu đồng. 

Ngoài ra còn buộc nhận người lao động trở lại làm việc và trả đủ tiền lương cho người lao động tương ứng với những ngày nghỉ việc đối với hành vi vi phạm.

- Căn cứ theo khoản 3 Điều 19 Nghị định 12/2022/NĐ-CP quy định xử lý sa thải đối với người lao động đang trong thời gian: Nghỉ ốm đau; nghỉ điều dưỡng; nghỉ việc được sự đồng ý của người sử dụng lao động; đang bị tạm giữ; tạm giam; đang chờ kết quả của cơ quan có thẩm quyền điều tra, xác minh và kết luận đối với hành vi vi phạm thì bị phạt từ 20-45 triệu đồng. 

Ngoài ra, còn buộc xin lỗi công khai đối với người lao động và trả toàn bộ chi phí điều trị, tiền lương cho người lao động trong thời gian điều trị nếu việc xâm phạm gây tổn thương về thân thể người lao động đến mức phải điều trị tại các cơ sở y tế.

- Đồng thời, căn cứ theo khoản 3 Điều 19 Nghị định 12/2022/NĐ-CP quy định xử lý kỷ luật đối với người lao động có hành vi vi phạm không được quy định trong nội quy lao động bị phạt tiền từ 20-45 triệu đồng.

Ngoài ra, còn buộc nhận người lao động trở lại làm việc và trả đủ tiền lương cho người lao động tương ứng với những ngày nghỉ việc.