Khác với quỹ hưu trí từ nguồn đóng BHXH bắt buộc, quỹ hưu trí tự nguyện là khoản đóng góp tự nguyện của người tham gia cho các doanh nghiệp quản lý quỹ hưu trí tự nguyện để bổ sung cho khoản thu nhập của mình khi đến tuổi nghỉ hưu.

Vậy cách thức tham gia quỹ hưu trí tự nguyện như thế nào? Khi tham gia cần phải tuân theo những quy định nào? Quyền lợi được hưởng khi tham gia quỹ này? Phạm vi giới hạn đầu tư quỹ hưu trí này đến mức nào? Thành viên tham gia quỹ được chi trả trong những trường hợp nào?...Các câu hỏi này sẽ lần lượt được trả lời như sau:

1. Quỹ hưu trí được hoạt động dựa trên 3 nguyên tắc:

- Tự nguyện giữa các bên.

- Công khai, minh bạch.

- Tài sản quỹ hưu trí được quản lý tách biệt với tài sản của doanh nghiệp quản lý quỹ hưu trí, ngân hàng giám sát và tổ chức lưu ký.

2. Nghiêm cấm các hành vi sau đây trong quá trình hoạt động quỹ hưu trí:

(áp dụng với các daonh nghiệp quản lý quỹ hưu trí)

- Sửa chữa, tẩy xoá, giả mạo các tài liệu trong hồ sơ đã được cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh.

- Sửa chữa, tẩy xóa, giả mạo Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh.

- Cho thuê, hoặc chuyển nhượng Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh.

- Cung cấp dịch vụ quản lý quỹ hưu trí khi không có Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh.

- Đầu tư quỹ hưu trí không đúng với mục đích và chính sách đầu tư quy định.

- Cung cấp thông tin sai lệch cho thành viên tham gia quỹ về kết quả đầu tư, giá trị tài sản của quỹ hưu trí và tài khoản hưu trí cá nhân.

3. Cách thức tham gia quỹ hưu trí tự nguyện như thế nào?

Có 2 cách:

- Tham gia quỹ hưu trí tự nguyện thông qua doanh nghiệp sử dụng lao động.

- Tham gia trực tiếp quỹ hưu trí tự nguyện (tại doanh nghiệp quản lý quỹ hưu trí tự nguyện).

Hướng dẫn tham gia với từng cách như sau:

* Tham gia quỹ hưu trí tự nguyện thông qua doanh nghiệp sử dụng lao động

- Căn cứ vào yêu cầu quản trị, người sử dụng lao động có thể xây dựng chính sách hưu trí tự nguyện và thực hiện đóng góp vào quỹ hưu trí cho người lao động.

Khoản đóng góp của doanh nghiệp sử dụng lao động cho người lao động và quỹ hưu trí được tính và chi phí được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế thu nhập doanh nghiệp.

- Doanh nghiệp sử dụng lao động ký hợp đồng quản lý tài khoản hưu trí cá nhân với doanh nghiệp quản lý quỹ hưu trí hay đại lý hưu trí theo mẫu hợp đồng theo quy định.

- Tất cả tài khoản hưu trí cá nhân của người lao động tại một doanh nghiệp sử dụng lao động được quản lý bởi một (01) doanh nghiệp quản lý quỹ hưu trí tại mỗi thời điểm.

- Trước khi tham gia quỹ hưu trí, người lao động phải ký thỏa thuận bằng văn bản với doanh nghiệp sử dụng lao động về việc tham gia quỹ hưu trí.

Văn bản thỏa thuận về việc tham gia quỹ hưu trí phải bao gồm các nội dung cơ bản sau:

  + Tên quỹ hưu trí người lao động lựa chọn tham gia. Trường hợp người lao động không đăng ký lựa chọn quỹ hưu trí, sẽ được tự động tham gia vào quỹ hưu trí có mục tiêu đầu tư cân bằng.

  + Quyền và nghĩa vụ của người lao động khi tham gia quỹ hưu trí.

  + Quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp sử dụng lao động.

  + Quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp quản lý quỹ hưu trí theo hợp đồng quản lý tài khoản hưu trí cá nhân đã ký kết với doanh nghiệp sử dụng lao động.

  + Mức đóng góp, tần suất đóng góp của doanh nghiệp sử dụng lao động và của người lao động (nếu có).

   + Quy trình đăng ký thay đổi thông tin đóng góp, lựa chọn quỹ hưu trí.

   + Quy trình đăng ký chi trả từ tài khoản hưu trí cá nhân.

- Doanh nghiệp sử dụng lao động chuyển tiền đóng góp của người lao động và của doanh nghiệp sử dụng lao động (nếu có) vào tài khoản của quỹ hưu trí tại ngân hàng giám sát theo các điều khoản tại văn bản thỏa thuận giữa người lao động và doanh nghiệp sử dụng lao động về việc tham gia quỹ hưu trí.

Doanh nghiệp sử dụng lao động phải gửi thông tin đến doanh nghiệp quản lý quỹ hưu trí và ngân hàng giám sát về số tiền đóng góp của doanh nghiệp sử dụng lao động và của người lao động vào từng tài khoản hưu trí cá nhân tại thời điểm chuyển tiền.

- Ngoài các khoản đóng góp thông qua doanh nghiệp sử dụng lao động, người lao động có thể chuyển tiền đóng góp vào tài khoản hưu trí cá nhân theo hướng dẫn của doanh nghiệp quản lý quỹ hưu trí.

Doanh nghiệp sử dụng lao động được quyền thay đổi doanh nghiệp quản lý quỹ hưu trí theo các điều khoản tại văn bản thỏa thuận giữa người lao động và doanh nghiệp sử dụng lao động về việc tham gia quỹ hưu trí.

- Thành viên tham gia quỹ hưu trí được đăng ký chuyển tài khoản hưu trí cá nhân giữa các quỹ hưu trí quản lý bởi cùng một doanh nghiệp quản lý quỹ hưu trí theo quy định tại điều lệ quỹ và hợp đồng quản lý tài khoản hưu trí cá nhân.

- Khi người lao động thay đổi công việc:

  + Người lao động được chuyển tài khoản hưu trí cá nhân sang doanh nghiệp quản lý quỹ hưu trí tại công việc mới nếu có sự thay đổi về doanh nghiệp quản lý quỹ hưu trí. Quy trình chuyển tài khoản hưu trí cá nhân thực hiện theo quy định tại điều lệ quỹ và hợp đồng quản lý tài khoản hưu trí cá nhân;

   + Người lao động được tiếp tục duy trì tài khoản hưu trí cá nhân do doanh nghiệp quản lý hưu trí hiện tại quản lý trong các trường hợp sau:

      i. Doanh nghiệp quản lý quỹ hưu trí hiện tại quản lý các tài khoản hưu trí cá nhân tại công việc mới.

      ii. Người lao động đăng ký tham gia trực tiếp quỹ hưu trí với doanh nghiệp quản lý quỹ hưu trí.

* Tham gia quỹ hưu trí tự nguyện trực tiếp (tại doanh nghiệp quản lý quỹ hưu trí tự nguyện)

- Đối tượng tham gia trực tiếp quỹ hưu trí:

  + Cá nhân tham gia trực tiếp quỹ hưu trí không thông qua doanh nghiệp sử dụng lao động.

  + Người lao động chuyển từ hình thức tham gia quỹ hưu trí thông qua doanh nghiệp sử dụng lao động thành tham gia trực tiếp quỹ hưu trí.

 - Phương thức tham gia trực tiếp quỹ hưu trí:

  + Cá nhân ký hợp đồng quản lý tài khoản hưu trí cá nhân với doanh nghiệp quản lý quỹ hưu trí hoặc đại lý hưu trí theo mẫu hợp đồng quy định.

  + Cá nhân đăng ký thông tin đóng góp theo quy định tại điều lệ quỹ và hợp đồng quản lý tài khoản hưu trí cá nhân.  

  + Cá nhân đăng ký lựa chọn quỹ hưu trí tham gia. Trường hợp cá nhân không đăng ký lựa chọn quỹ hưu trí, tài khoản hưu trí cá nhân sẽ được tự động tham gia vào quỹ hưu trí có mục tiêu đầu tư cân bằng.

 - Số tiền đóng góp của cá nhân được chuyển vào tài khoản của quỹ hưu trí tại ngân hàng giám sát.

-  Cá nhân tham gia trực tiếp quỹ hưu trí được chủ động lựa chọn, thay đổi quỹ hưu trí và thay đổi doanh nghiệp quản lý quỹ hưu trí theo quy định tại hợp đồng quản lý tài khoản hưu trí cá nhân.

4. Quyền và nghĩa vụ của người tham gia quỹ hưu trí tự nguyện

5. Phạm vi giới hạn đầu tư quỹ hưu trí

Quỹ hưu trí chỉ được đầu tư vào các loại tài sản sau:

- Trái phiếu Chính phủ.

- Chứng chỉ quỹ mở trái phiếu.

- Tiền gửi tại các tổ chức tín dụng.

- Các chứng chỉ quỹ mở khác đáp ứng điều kiện do Bộ Tài Chính quy định.

Tỷ trọng giá trị đầu tư vào trái phiếu Chính phủ (bao gồm cả khoản đầu tư trái phiếu Chính phủ thông qua chứng chỉ quỹ mở trái phiếu) trong tổng giá trị quỹ hưu trí tại mọi thời điểm tối thiểu bằng 50%, trong đó tỷ trọng tối thiểu đối với từng loại quỹ hưu trí cụ thể như sau:

- 50% đối với quỹ hưu trí có mục tiêu đầu tư tăng trưởng.

- 60% đối với quỹ hưu trí có mục tiêu đầu tư cân bằng.

- 70% đối với quỹ hưu trí có mục tiêu đầu tư bảo toàn vốn.

6. Người tham gia quỹ được chi trả trong trường hợp nào?

Người tham gia quỹ được nhận tài khoản hưu trí cá nhân khi đến tuổi nghỉ hưu hay trước tuổi nghỉ hưu trong các trường hợp sau:

- Bị suy giảm khả năng lao động 61% trở lên theo quy định pháp luật hiện hành.

- Bị mắc bệnh hiểm nghèo theo hướng dẫn của Bộ Tài chính về quy định miễn thuế thu nhập cá nhân đối với trường hợp này.

- Định cư hợp pháp ở nước ngoài.

- Thành viên tham gia quỹ đã có tài khoản hưu trí cá nhân được tối thiểu mười (10) năm.

Thành viên tham gia quỹ đăng ký kế hoạch chi trả từ tài khoản hưu trí cá nhân đến doanh nghiệp quản lý quỹ hưu trí theo quy định tại điều lệ quỹ hưu trí.

Sau khi đã khấu trừ số tiền phạt chi trả trước tuổi nghỉ hưu và tiền thuế thu nhập cá nhân theo quy định trên để nộp vào ngân sách nhà nước, doanh nghiệp quản lý quỹ hưu trí yêu cầu ngân hàng giám sát thanh toán tiền cho thành viên tham gia quỹ.

Khoản tiền thanh toán cho thành viên tham gia quỹ là thu nhập chịu thuế thu nhập cá nhân ngoại trừ:

- Khoản tiền mặt thanh toán một lần không vượt quá 25% giá trị tài khoản hưu trí cá nhân khi thành viên tham gia quỹ đến tuổi nghỉ hưu.

- Khoản tiền thanh toán định kỳ khi thành viên tham gia quỹ đến tuổi nghỉ hưu không vượt quá mức được miễn thuế thu nhập cá nhân theo hướng dẫn của Bộ Tài chính.

- Khoản tiền mặt thanh toán một lần trước tuổi nghỉ hưu không vượt quá mức quy định được miễn thuế thu nhập cá nhân theo hướng dẫn của Bộ Tài chính đối với trường hợp bị suy giảm khả năng lao động 61% trở lên hoặc bị mắc bệnh hiểm nghèo.

Trường hợp thành viên tham gia quỹ nhận chi trả trước tuổi nghỉ hưu nhưng không thuộc các trường hợp quy định trên, thành viên đó sẽ bị phạt 10% giá trị mỗi khoản thanh toán trước tuổi nghỉ hưu. Khoản tiền nhận được sau khi nộp phạt là thu nhập chịu thuế thu nhập cá nhân.

Xem thêm nội dung tại dự thảo Nghị định quy định về quỹ hưu trí tự nguyện (file đính kèm).